Początki psychologii społecznej sięgają końca lat 30. XX wieku. Dziś nie wyobrażamy sobie projektowania użytecznych rozwiązań bez tej dziedziny psychologii. Psychologia społeczna jest nauką, która zajmuje się badaniem wywierania wpływu na ludzi. Skupia się na sposobach myślenia (zarówno jednostek, jak i większych grup społecznych), bada odczuwanie i okazywanie emocji czy też postawy ludzi w różnych sytuacjach. Jest to więc dziedzina, która bada wywieranie wpływu otoczenia na jednostkę.
Musisz pamiętać, że wpływ społeczny to oddziaływanie zarówno słów, czynów, jak i samej obecności innych ludzi. Ten wpływ bezpośrednio oddziałuje na ludzi, ich czyny czy też myśli. Warto być świadomym tego, jak tworzone przez nas interakcje mogą wpływać na ludzi świadomie i podświadomie. W psychologii społecznej wyróżniane są różne metody badań, które pomagają odpowiedzieć na pytania związane z zachowaniami społecznymi. Naukowcy podzieli te metody na trzy główne rodzaje. Pierwszy rodzaj to metoda obserwacyjna – jak sama nazwa wskazuje, metoda ta polega na obserwacji, podczas której obserwujący nie ingeruje w środowisko, a jedynie dokonuje systematycznych zapisów spostrzeżeń. Drugą z metod jest tzw. metoda korelacyjna, polegająca na badaniu dwóch zmiennych i dokonywaniu analizy zależności pomiędzy dwiema próbami. Trzecią metodą są metody eksperymentalne, które pomagają badaczom sprawdzić zachowania badanych w zależności od zmiennej niezależnej.
Wykorzystując wiedzę, jaką daje nam psychologia społeczna, możemy tworzyć interfejsy, które będą dawały doświadczenia niemal równe z interakcjami międzyludzkimi. Pewnie każdy z nas nie raz śmiał się z zabawnego filmiku o pieskach czy był pod wrażeniem inteligentnej odpowiedzi bota. Psychologia daje nam ogromne możliwości wykorzystania jej teorii podczas tworzenia interfejsów. Oto teorie, które możesz wykorzystać.
Reguły Cialdiniego
- Reguła wzajemności – mówi o tym, że ludzie nie lubią być zadłużeni w stosunku do innych i chcą się odwdzięczyć
- Reguła konsekwencji – ludzie lubią być spójni i dotrzymywać słowa danego innym
- Reguła społecznego dowodu słuszności – jeśli większość ludzi w grupie mówi, że dana decyzja jest słuszna, istnieje prawdopodobieństwo, że inni opowiedzą się również za daną opinią, nawet jeśli jest ona błędna
- Reguła lubienia – chętniej pomagamy osobom, które lubimy
- Reguła autorytetu – mówi, że ludzie uznają opinię autorytetu za ważniejszą
- Reguła niedostępności – mówi, że im mniej czegoś jest, tym bardziej ludzie tego pragną
Zasady Gestalt
- Zasada bliskości – w projektowaniu UX bliskość wykorzystywana jest, aby skłonić użytkowników do grupowania elementów, bo elementy umieszczone bliżej siebie postrzegamy jako powiązane
- Zasada figura/tło – jeśli miałbym wytłumaczyć to założenie, powiedziałbym, że ludzki mózg będzie próbował uprościć i uporządkować złożone obrazy lub projekty, składające się z wielu elementów, układając je w zorganizowany system, który tworzy całość
- Zasada doświadczenia – mówi o automatycznych skojarzeniach, wypracowanych na podstawie wcześniejszych doświadczeń (może być stosowana na przykład w powtarzalnych ikonach)
- Zasada domknięcia – mówi o tym, że mózg wypełni brakujące części projektu lub obrazu, aby stworzyć całość
- Zasada wspólnego losu – głosi, że grupa elementów poruszających się w określonym kierunku będzie postrzegana jako grupa sama w sobie
- Zasada podobieństwa — mówi, że podobne elementy są wizualnie pogrupowane, bez względu na bliskość wobec siebie, a można je pogrupować według koloru, kształtu lub rozmiaru
- Zasada symetrii – mówi, że mózg lubi porządek i symetrię
- Zasada ciągłości – pokazuje, że ludzkie oko będzie podążać ścieżką elementów, które tworzą pewną ciągłość (kształt albo linię); ta kontynuacja może być cennym narzędziem, gdy celem jest poprowadzenie wzroku odwiedzającego w określonym kierunku
- Zasada ruchu pozornego – mówi, że elementy statyczne postrzegamy jako ruchome, jeśli zmieniają się one szybko i pozostają w jednym miejscu
Prawo Hicka
Jest to prawo, które mówi, że czas potrzebny na podjęcie decyzji zależy od dostępnych opcji wyboru – jeśli więc liczba opcji do wyboru wzrasta, czas na podjęcie decyzji również rośnie.
Prawo Fittsa
Prawo to stanowi, że czas potrzebny na przybliżenie się do określonego celu jest zależny od jego rozmiaru i odległości – im dłuższa odległość i im mniejszy rozmiar celu, tym dłużej trwa akcja (np. przesunięcie kursora myszy w prawy dolny róg ekranu).
Teorii, których możemy używać w projektowaniu, jest wiele – zwróciłem Twoją uwagę na jedynie kilka z nich. W swoich projektach wykorzystuj teorie psychologiczne, aby zasugerować odpowiednią strategię treści czy hierarchię przekazu. Pamiętaj, że podczas wykorzystywania psychologii w projektowaniu nie możemy zapominać o etyce – bezpośrednimi odbiorcami naszych projektów są nasze rodziny, przyjaciele, znajomi, a wszystkie te osoby są bezpośrednio wystawione na manipulacje i inne nieznane efekty wciągającego świata projektowania. Dlatego pamiętajmy, aby projektować etyczne i przyjazne dla odbiorców interfejsy.